Rajdy i wyścigi

        Przemysł motocyklowy nie jest odosobniony w zjawisku jakim jest testowanie nowych pomysłów, rozwiązań technicznych i technologicznych podczas wyczerpujących rajdów i wyścigów. Wszelkie dyscypliny, w których udział biorą maszyny i urządzenia potrzebują poligonu doświadczalnego, na którym zostaną sprawdzone nowe pomysły, a wynik przeprowadzonych testów decyduje o wprowadzeniu rozwiązania do masowej produkcji. Oprócz tego wyścigi i rajdy są wielkimi propagatorami różnych idei, m.in. idei motocyklizmu. Dzięki zaangażowaniu mass mediów, gwiazdorstwu czołowych zawodników i olbrzymich sum pieniędzy wydawanych na promocję podczas wyścigów, stają się one niejako ołtarzem, na którym odbywa się publiczna ocena produktów, producentów i motocyklowego know-how. Na przełomie XIX i XX wieku, kiedy rodził się przemysł motocyklowy, właśnie wyścigi zaczęły spełniać rolę, jaką spełniają do dnia dzisiejszego, tj. weryfikowały produkty, selekcjonowały producentów i przede wszystkim popularyzowały zagadnienie motocyklizmu. Pierwszy tor wyścigowy powstał w Brookland w Wielkiej Brytanii w 1907 r. Kilkadziesiąt kilometrów od brytyjskiego wybrzeża, w 1908 r. zainaugurowano trwające do dziś wyścigi na publicznych drogach na wyspie Man[1]. Jak pokazała historia, wyścigi okazały się ważnym elementem łączącym przemysł i rynek motocyklowy. Dostrzeżono ich rolę i rozwinięto szereg wyścigów, zazwyczaj kategoryzowanych według rodzaju motocykli biorących w nich udział.

·      Rajd Dakar

        Rajd Dakar zainicjowano w 1979 r. Z biegiem czasu stał się areną zmagań motocykli enduro. Potocznie zwany jest rajdem Paryż – Dakar, gdyż większość startów miała miejsce w Paryżu a meta zawsze była umiejscowiona w Dakarze. Pomysłodawcą tego pustynnego maratonu był Thierry Sabine, który podczas rajdu Abidżan – Nicea zgubił się na pustyni i wrócił do Paryża urzeczony pięknem Afryki. Zaczął nakłaniać jak najwięcej ludzi do wzięcia udziału w wyścigu, który miał wieść poprzez pustynne tereny północnej Afryki. Mottem rajdu zostało zdanie: Wyzwanie dla tych którzy jadą, marzenie dla tych którzy zostają. Już 26 grudnia 1978 r. marzenie T. Sabine stało się faktem. Na placu du Trocadero w Paryżu zgromadziło się 170 zawodników chcących zmierzyć się z pustynią. 10.000 km trasa wiodła przez Francję, Algierię, Niger, Mali, Górną Woltę i Senegal. Motocyklistą, który zwyciężył inicjacyjny pierwszy rajd był Cyril Neveu, który zdobył tytuł mistrza na Yamasze XT500. Kolejne zwycięstwa należały do następujących zawodników i producentów.

        Jak pokazuje tabela xxx, zwycięzca pierwszego rajdu, tj. Cyril Neveu wielokrotnie jeszcze sięgał po tytuł mistrza rajdu Dakar, zarówno na motocyklu marki Yamaha jak i Honda. Podobnych jemu, tj. motocyklistów, którzy wielokrotnie wygrywali wyścig Dakaru było kilku. Do najsłynniejszych zalicza się Hubert Auriol, Stephene Peterhansel, Richard Sainct[2]. Analizując zwycięstwa poszczególnych producentów, łatwo zauważyć iż do 2000 r. walka toczyła się pomiędzy BMW, Hondą i Yamahą. Powiązania sukcesów w rajdzie i na rynku są dobrze widoczne. Dokładnie 1 września 1980 r. BMW zaprezentowało swój pierwszy model enduro, tj. R 80 G/S. Był to protoplasta dzisiejszego R 1200 GS, który powstał po ćwierć wieku udoskonaleń i obecnie pretenduje do miana najlepszego motocykla enduro na rynku. Już rok później udział R 80 G/S w rajdzie Dakar zaowocował pierwszym miejscem na podium[3]. Podobnie Yamaha, która zadebiutowała z motocyklem trialowym DT-1 w 1968 r. wprowadziła na rynek XT 500 w 1978 r. bazując właśnie na DT-1. Zwycięstwo w pierwszym rajdzie Dakar rozsławiło konstrukcję Yamahy, co przełożyło się na największe wzrosty rynkowe w USA i Europie Zachodniej. Korzystając z medialnego sukcesu, na początku lat 80’ Yamaha wprowadziła do sprzedaży lżejsze motocykle enduro, tj. XT 250 oraz XT 225 Serow. Dalszy rozwój firmy zaowocował powstaniem w 1991 r. modelu YZE 750 T, na którym Stephene Peterhansel wygrał Dakar trzy razy z rzędu. W roku debiutu YZE 750 T w wyścigu Dakaru, tj. 1991 r. wszystkie trzy miejsca podium należały właśnie do tej maszyny. Wspominane zwycięstwa przeniosły się na ogromny sukces rynkowy modelu XTZ 660 Tenere i XTZ 750 Super Tenere. Od początku XXI wieku na podium rajdu Dakaru panuje austriacki KTM. Dzięki sukcesom rajdowym firma uchodzi obecnie za najlepszą terenową markę świata. Dzięki zyskom, jakie KTM uzyskał ze sprzedaży szerokiej gamy motocykli terenowych (szczególnie serie LC4 i LC8) dalszy rozwój firmy nastawiony jest na zdobywanie rynku w innych kategoriach niż terenowa. W 2006 r. KTM zainicjował swój udział w prestiżowych wyścigach motocykli sportowych jakimi są mistrzostwa Grand Prix. Również w 2006 r. w klasyfikacji generalnej rajdu Dakar, aż 8 pierwszych miejsc zdobyto na motocyklach marki KTM.

        Rajd Dakaru przynosi korzyści nie tylko producentom jednośladów z grupy enduro, ale także lokalnym społecznościom, przez terytorium których prowadzi trasa rajdu. W 2002 r. Rajd Dakar stworzył program partnerski z fundacją działającą na rzecz poprawy życia ludności afrykańskiej. W ramach wspólnego projektu uruchamiano lokalnie działania, w których łącznie wzięło udział 186 tys. ludzi. Budżet przeprowadzonych do 2005 r. akcji przekroczył 300 tys. euro. Projekt zakładał przede wszystkim edukację ludności afrykańskiej nakierowaną na wzrost świadomości o środowisku i zależności w nim panujących. W ciągu 3 lat wyszkolono 953 specjalistów od zarządzania środowiskiem naturalnym, przeprowadzono szkolenia z niemal 26 tys. dzieci, uratowano 22 tys. drzew i posadzono 132 tys. nowych, wybudowano 1200 piecy do wypieku, przeniesiono 3 wydmy, zbudowano sieć kanalizacyjną i wodociągową dla 1132 rodzin[4].

·      Sześciodniówka

        Tak potocznie nazywa się Międzynarodowe Sześciodniowe Zawody Enduro, które organizowane są pod patronatem FIM od 1913 r. Celem zawodów jest sprawdzenie niezawodności motocykli i wytrzymałości kierowców w czasie trwającego przez 6 dni z rzędu wyczerpującego rajdu w bardzo ciężkich warunkach. Jedynie kierowcy, którzy ukończą wszystkie 6 odcinków mogą zostać zakwalifikowani jako finaliści zawodów. Suma wszystkich odcinków specjalnych wynosi od 1200 do 1600 km[5]. Sześciodniówka była poligonem doświadczalnym dla wielu motocyklowych udoskonaleń stosowanych obecnie masowo w produkcji. Podczas ISDE (International Six Days Enduro) wprowadzono m.in. nożną zmianę biegów (zamiast wcześniejszej ręcznej), teleskopy w przednim zawieszeniu i resorowanie tylnego koła. Podobnie napęd silnikami dwusuwowymi zastosowany w enduro po raz pierwszy podczas ISDE, dał swoim konstruktorom z Niemiec Wschodnich zwycięstwo w zawodach, nieprzerwanie przez pięć lat z rzędu. Zawody te sprawdzały przede wszystkim przygotowanie całego zespołu, a więc zaplecze motocyklowe promujące i popierające sporty motocyklowe w danym kraju. Jako impreza zrodzona w Europie i przez Europejczyków[6], zwycięzcami ISDE w większości przypadków były zespoły pochodzące z Europy. Niemniej jednak same zawody odbywały się na różnych kontynentach, m.in., w USA, Brazylii oraz Australii. Listę zwycięzców z okresu ostatnich 27 lat przedstawia tablica xxx.

        Analizując tabelę xxx można prześledzić, które kraje najsilniej promują motocyklizm i sport motorowy. Największy udział w wynikach zaprezentowanych w tabeli xxx mają Włochy. Po raz kolejny dowodzi to potęgi motocyklowej tego kraju oraz to, że nie bez powodu Włochy są jednym z największych rynków motocyklowych świata. Od początku lat 90’ można zauważyć coraz częściej pojawiającą się obecność krajów skandynawskich, tj. Szwecji a później Finlandii. Poprawa sytuacji gospodarczej w krajach leżących na Półwyspie Skandynawskim w latach 90’ XX wieku zaowocowała m.in. rozwinięciem zainteresowań związanych ze spędzaniem wolnego czasu. Po kilku latach, efekty tych zainteresowań doprowadziły do sięgnięcia przez zawodników skandynawskich po mistrzowskie tytuły w niektórych dyscyplinach sporu motocyklowego, takich jak Enduro i Speedway.

·      Moto GP

        Moto GP (Moto Grand Prix) to potoczna nazwa najważniejszych zawodów w światku motocyklowych dyscyplin sportowych. Są to Międzynarodowe Mistrzostwa Drogowe odbywane na zasadach ustalanych przez FIM oraz pod jej patronatem i dozorem. Pierwsze krajowe mistrzostwa według zasad Grand Prix odbyły się w 1913 r. we Francji. Dopiero w 1949 r. udało się zorganizować pierwsze GP o charakterze mistrzostw świata w skali ponadkrajowej. Odbyły się one na następujących 6 europejskich trasach:

1. The Tourist Trophy, Isle of Man, 13, 15 i 17 czerwiec,
2. The Swiss Grand Prix, Berne, 2 – 3 lipiec,
3. The Dutch TT, Assen, 9 lipiec,
4. The Belgian Grand Prix, Spa-Francorchamps, 17 lipiec,
5. The Ulster Grand Prix of Nations, Belfast/Clady, 21 sierpień,
6. The Grand Prix of Nations, Monza, 4 wrzesień.

        Samochodowe mistrzostwa świata rozpoczęły swoją działalność w rok po decyzji FIM, która zapadła podczas kongresu w Londynie w dniach 25 – 27 listopada 1948 r.[7] Na początku wyścigi zostały zdominowane przez motocykle angielskie a następnie włoskie. Od lat 70’ w czołówce producentów znajdują się niemal wyłącznie  firmy japońskie, którym od czasu do czasu w permanentnej dominacji przeszkadzają Włosi[8]. Amerykański producent - Harley-Davidson, sięgał po tytuł mistrza świata jedynie czterokrotnie, z czego 3-krotnie w kategorii 250 cm³. Moto GP to także surowe zasady określające dokładnie szczegóły techniczne motocykli dopuszczonych do wyścigów. FIM określa m.in. minimalną wagę motocykla, maksymalną ilość cylindrów, pojemność zbiornika paliwa i wiele innych detali.
        Moto GP gromadzi wokół siebie największych sponsorów i światowe media. Zawody rozgrywane w trzech kategoriach, tj. 125 cm³, 250 cm³ oraz 500 cm³ (od 2005 r. klasa 500 cm³ zwie się Moto GP, gdyż motocykle czterosuwowe mogą posiadać silniki o pojemnościach do 990 cm³)[9] są transmitowane przez największe stacje telewizyjne i radiowe na żywo na całym świecie. Są one także kolebką wielu sław światowego formatu. Mistrzowie stający na podium Moto GP stają się ikonami sukcesu i zdobywają międzynarodową sławę. „Cyrk GP”, jak potocznie mówi się o kawalkadzie samochodów ciężarowych przemieszczających się po lądzie oraz samolotami w powietrzu, odwiedza wszystkie największe tory wyścigowe na całym globie. Z racji motocyklowych tradycji najwięcej z nich znajduje się na kontynencie europejskim. Wyścigi mają miejsce w Hiszpanii, Turcji, Francji, Holandii, Portugalii, W. Brytanii, Niemczech i Czechach. Poza kontynentem europejskim zawody Moto GP rozgrywane są w Katarze, Japonii, Chinach, USA, Australii i Malezji. Cały niniejszy rozdział pochodzi ze strony Artura Biedronia, tj. www.peciu.hg.pl opisującej zagadnienia rynku i turystyki motocyklowej. Jeżeli czytasz to zdanie, to znaczy że autor nawet nie przeczytał kopiowanej treści. Tak wielki spektakl spowodowany jest oczekiwaniami producentów motocykli wobec promowania swoich wyrobów. Dzięki temu, motocykle biorące udział w wyścigu warte są miliony dolarów, a gaże najlepszych kierowców porównywalne są z gażami wypłacanymi najlepszym tenisistom lub piłkarzom. Ta presja, pochodząca od dominujących na światowych rynkach japońskich i europejskich producentów motocykli ma swoje wymierne oblicze. Zwycięska marka może liczyć na nieograniczoną promocję swoich motocykli poprzez transmisje radiowe i telewizyjne, liczne testy zwycięskich modeli, panele dyskusyjne i medialny szum, który zazwyczaj powstaje wokół ludzi i maszyn uznawanych za najlepsze na świecie. Faktem jest również, że panująca na rynku motocykli sportowych marka jest wyraźnie powiązana z inwestycjami w Moto GP oraz sukcesami w tej dyscyplinie. Tablica xxx przedstawia zwycięzców najważniejszej klasy 500 cm³ wyścigów Moto GP na przestrzeni ostatnich 26 lat.

        Tabela xxx wyraźnie pokazuje, iż ostatnie ćwierćwiecze motocyklowych sportów drogowych należy do dwóch japońskich producentów, tj. Hondy i Yamahy. W ciągu ostatnich 22 lat tylko dwukrotnie na podium stanął zawodnik dosiadający innej japońskiej marki, tj. Suzuki. Niemniej jednak historia Moto GP podkreśla jednocześnie, że żadna maszyna nie wygra wyścigu sama. Wciąż umiejętności zawodnika decydują o sukcesie całego zespołu. Jako pierwszy zasadę tę udowodnił Eddie Lawson, który po zdobyciu 3 tytułów Mistrza Świata na motocyklu marki Yamaha, w kolejnym roku stanął na najwyższym stopniu podium, będąc już zawodnikiem Hondy. Obecny Mistrz Świata, urodzony w 1979 r. w Turbino we Włoszech – Valentino Rossi pokazał całemu światu, że pozostająca w cieniu przez dekadę Yamaha może zdobywać tytuły mistrza GP, wyłącznie dzięki utalentowanemu jeźdźcy, który opuścił Hondę. Rezultatem rynkowym jego sukcesu jest duża popularność sportowych modeli Yamahy serii R, tj. R6, R7 i R1.

·      Superbike

        Najważniejszą różnicą dzielącą wyścigi Moto GP od Superbike są motocykle i ich budowa. W zawodach Superbike uczestniczą motocykle seryjne, w których modyfikacji mogą ulec tylko wybrane elementy. Należą do nich zawieszenia, hamulce, wahacz oraz średnica i szerokość kół. Wraz z zawodami Superbike organizowane są także zawody Supersport i Superstock. Pierwsza z tych kategorii zezwala na jeszcze mniejszą ilość zmian w odniesieniu do seryjnego motocykla, podczas gdy Superstock to wyścig maszyn identycznych z tymi, jakie można nabyć u motocyklowego dealera. Niemniej jednak wszystkie trzy kategorie bazują na seryjnych motocyklach, co powoduje że sukcesy na torze można wprost tłumaczyć na argumenty za lub przeciw zakupowi motocykla danej marki. W celu jeszcze większego wyrównania szans, wszystkie motocykle biorące udział w wyścigu Superbike są wyposażone w identyczne opony pochodzące od jednego producenta. Reguły, jakimi obwarowane są wyścigi Superbike są następujące:
- motocykle muszą posiadać silniki czterosuwowe,
- pojemność motocykli trzy i czterocylindrowych wynosi od 750 cm³ do 1000 cm³,
- pojemność motocykli dwucylindrowych wynosi od 800 cm³ do 1000 cm³,
- minimalna waga motocykla wynosi 165 kg mierzona po wyścigu (tolerancja 1%)[10],
- z każdej strony motocykl musi utrzymywać wygląd identyczny z funkcjonującym w sieci sprzedaży danego producenta (wyjątek obejmuje jedynie tłumik),
- silniki muszą działać na paliwie bezołowiowym o maksymalnej zawartości ołowiu 0,0005 g/l i  maksymalnej liczbie oktanowej 90[11].
        Dominacja dwóch producentów, tj. japońskiej Hondy i włoskiego Ducati w historii zawodów Superbike jest niepodważalna. Po 17 latach rozgrywania wspomnianych wyścigów, w 2005 r. po raz pierwszy tytuł zdobyła inna firma, a mianowicie Suzuki. Listę zwycięzców w zawodach Superbike przedstawia tablica xxx.

·      Endurance

        Zawody Endurance to znakomity sprawdzian dla motocykli, zwłaszcza pod względem wytrzymałości zastosowanej techniki, mechaniki i materiałów z jakich zostały zbudowane. Seria wyścigów, które zwane są w obecnych czasach Endurance zapoczątkowały pojedyncze wyścigi Bol d’Or wymyślone przez francuskiego entuzjastę Eugene’a Mauve w 1922 r. Pierwsze wyścigi zostały zorganizowane z wielkim naciskiem na widowiskowość i rozrywkowy charakter dla gromadzących się wokół wyścigów widzów. W miejscowości Vaujours na przedmieściach Paryża wytyczono 10-kilometrową trasę a wokół niej typowo piknikowe zaplecze. Wtedy jeden zawodnik miał pokonać ten męczący wyścig z czasem. Pierwszy Bol d’Or miał jednocześnie zapewnić motocyklowe emocje sportowe oraz być połączonym z sielankową weekendową atmosferą. Ten klimat, wypracowany w pierwszych latach Endurance zachował swój nastrój po obecne czasy, i porównywany bywa do „Motocyklowego Woodstock”. Wyścigi Bol d’Or zaliczane do Mistrzostw Świata Endurance odbywają się od ponad 80 lat. Niezmienne wymagania i olbrzymia tradycja sprawiają, że wielu czołowych zawodników motocyklowych chce wziąć udział w tym wyścigu stając się częścią legendy[12]. Najbardziej rozpoznawalną cechą Endurance jest to, że zawody trwają od 6 godzin do 24 godzin non-stop. Istnieją także pojedyncze zawody, w których barierą do pokonania nie jest czas lecz dystans, jak np. 500-kilometrowy wyścig w holenderskim Assen. Zawody mogą być zawieszone jedynie w przypadku poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa uczestników. Ostatnie takie wydarzenie miało miejsce podczas wyścigu w Oschersleben w 2002 r., gdzie wstrzymano wyścig na 2 godziny w nocy ze względu na silny wiatr i panującą ulewę. W Endurance maszyny klasyfikowane do różnych kategorii sportowych ścigają się o jedną nagrodę. Daje to idealne możliwości porównawcze osiągów i zaawansowania technicznego motocykli różnych kategorii (Superbike, SuperProduction, Stocksport czy motocykli zaliczanych do grona prototypów), nieosiągalne w innych bardziej szczegółowo sklasyfikowanych wyścigach[13]. W 2006 r. seria Mistrzostw Świata Endurance składa się z 7 wyścigów, z czego trzy, tj. francuski Le Mans, austriacki Oschersleben oraz francuski Bol d’Or trwają nieprzerwanie całą dobę. Podczas tych wyścigów trzech kierowców na zmianę uczestniczy w wyścigu, jadąc na jednym motocyklu. Wiele maszyn nie wytrzymuje trudów całodobowej pracy na najwyższych obrotach. Organizatorzy przewidują możliwość wymiany uszkodzonych elementów za wyjątkiem ramy i jej części, skrzyni biegów oraz wałka rozrządu.  Producent zwycięskiej maszyny zyskuje tytuł jednego z najbardziej niezawodnych marek świata.

        Jako jedyne zawody o randze Mistrzostw Świata, wyścigi Endurance wymagają od swoich uczestników w momencie startu, dobiegnięcia do motocykli z tzw. linii pit i samodzielnego uruchomienia silnika. Ten charakterystyczny i tradycyjny element zawodów jest łatwo rozpoznawalnym ewenementem wyścigów Endurance[14].

        Analizując tabele xxx – xxx można się pokusić o znalezienie genezy popularności japońskich marek na rynkach całego świata. Dla przykładu produkty Yamahy pokonują konkurentów na trasach wyścigów terenowych oraz ostatnio na drogowych (GP). Honda jest bardzo silnie obecna we wszystkich wyścigach torowych, gdzie dyktuje prym w wyścigach Grand Prix oraz Endurance. Kawasaki i Suzuki sporadycznie odbierają tytuły Hondzie i Yamasze, nie pozostawiając pola dla żadnej marki nie japońskiej. Niemalże samotną walkę z japońską koalicją podjął ostatnimi laty skutecznie KTM, dominując rajd Dakaru. Należy jednak pamiętać, że sukcesy w wyścigach nie biorą się z niczego. Japońskie firmy inwestują w rozwój swoich produktów i coraz częściej poddają je modyfikacji. Takie zabiegi są kosztowne, ale jak widać opłacalne. Od lat 80’ można mówić o dominacji japońskich motocykli na światowych rynkach, zdobytą poprzez niezawodność, nowoczesny design oraz trafną promocję m.in. właśnie poprzez udział w rajdach i Mistrzostwach Świata.